Hayret Duygusu
“Aynı nehirde iki defa yıkanılmaz”
Hayret etmek şaşmak, şaşkınlık şaşakalmaktır. Hayret eden hayran olur, hayretinin artması için yolculuğun hiç bitmemesini ister. Öyle bir yolculuk ki; dağlar tepeler boyunca her menzilde harika şeyler görüp hedefe vardığını sanmak, ardından sonraki ve sonraki dağı tepeyi aşıp gördüğü harika şeylere şaşıp kalma yolculuğudur. Her menzilde burası son varılacak yer dediği için pişman olup yeni menzillere doğru yol almaktır hayret yolculuğu.
Hiçbir şey seni şaşırtmıyorsa ölmüşsün demektir. İnsan hayatı bir hayret yolculuğudur. Hayret etmek için selim bir akıl, engin bir gönül gerekir. Benlikten uzaklaşmış sonsuzla birleşmiş bir ben gerekir. İnsan kendini yeterli gördüğü yerde durmuş demektir. Artık yeni hayretlere ihtiyacı yoksa, şaşırmıyorsa artık insan değildir, bir canlı olsa da.
Thales, her şeyin kendisinden meydana geldiği, türediği şey (arkhe) nedir diye merak ediyor ve hep bu konuyu düşünüyordu. İnsan aslını düşünür, nereden geldiğini nereye gideceğini ve neden geldiğini.
Mevlânâ hayranlığı şöyle açıklamıştır: “Ey Hak yolcusu, sen aklı, zekâyı sat da hayranlığı al. Çünkü zekî olmak, bir konuda fikir yürütmekten ibârettir. Hâlbuki hayranlık, Hakk’ın san’atına, kudretine şaşırıp kalmaktır.”
Bir hikaye;
Mevlana ile Şems’in ilk karşılaşması;
Şems: Peygamber Efendimiz (s.a.v.) mi büyüktür, Bâyezîd-i Bistamî mi?
Mevlâna: Elbette Peygamber Efendimiz bütün enbiya ve evliyanın büyüğüdür.
Şems: Peki ama Peygamber Efendimiz; “Ya Rabbi, Seni tenzih ederim. Biz seni gereğince bilemedik. Sana günde yetmiş kere istiğfar ederim.” buyurduğu halde Bâyezîd; “Kendimi noksan sıfatlardan arıtırım. Makamım ne kadar yüce ki cübbemin içinde O’ndan gayrı varlık yok.” demiştir.
Buna ne dersin?
Mevlâna: Bu tabiidir. Çünkü Allah’ın sevgilisi Peygamber Efendimiz (s.a.v.) günde yetmiş makam aşıyor ve ulaştığı her makamda da önceki bilgisinden istiğfar ediyordu. “Ey bizim idraklerimizden üstün olan Allah biz Seni gereğince bilemedik.” diyordu. Bâyezîd ise bir makam aştı, bir tecelli ile kendinden geçti, daha fazlasına eremediği için taştı ve öyle yerli yersiz söylendi.”
Eğitimin amacının “Kişinin merak ve hayret duygusunu harekete geçirmek..” olması gerektiğini söylemişler. Öyle olmalıdır, birilerinin önceden planladığı yazdığı şeyleri öğretmek, öğrenmek ancak öncekinin ayak izlerini takip etmektir. Nesiller geçer de bir arpa boyu yol gidilmez.
Modern hayatın insanına bakın hiçbir şeye hayret etmiyor sadece şikayet ediyor, yetersiz buluyor. Hızla tüketiyor ama bir şey üretmiyor. En fazla düşüncenin üretildiği MÖ 500. yıllarda dünya nüfusu sadece 50–100 milyondu.
M.Ö. 5. ve 4. yüzyıllarda felsefenin doğduğu yer olarak kabul edilen Antik Yunan şehirlerinden Atina, yaklaşık olarak 200 ila 300 bin kişi arasında bir nüfusa sahip iken, Sparta gibi diğer şehirlerin nüfusu daha küçüktü. Şimdi 8 milyar insan var çoğu hayret yolculuğundan uzak eskilerin üzerine pek bir şey ekleyemiyor.
Göklerde ve yerde var olan her şey, yok olmaya mahkumdur. Kalıcı olan yalnız celal ve ikram sahibi Rabb’ine yönelmendir (O’nu aramandır).
Göklerde ve yerde olanlar, O’nu ararlar, O, ise her an bir (iştedir) değişimdedir (Rahman Suresi 26–29. Ayetler).
Dünya döner, güneş döner, galaksiler döner, tüm evren bir yere doğru gider. Hiç bir şey bir önceki yerinde değildir. Gelecek yıl bu gün, bu saatte, takvimler aynı günü gösterse bile aynı yerde olmayacağız.
Anlam arayışında olanlar, anlamın her gün yeni bir hayrette olduğunu bilirlerse, arayışın da hiç bitmeyeceğini bilirler.
“Hayret ve merak etmeye, hayret ve merak etiklerinizin üzerine gitmeye devam edin…”
Mehmet KILINÇ
Hak Bir Gönül Verdi Bana
Hak bir gönül verdi bana ha demeden hayrân olur
Bir dem gelir şâdân olur bir dem gelir giryân olur
Bir dem sanasın kış gibi şol zemheri olmuş gibi
Bir dem beşâretden doğar hoş bağ ile bostân olur
Bir dem gelir söyleyemez bir sözü şerh eyleyemez
Bir dem dilinden dür döker dertlilere dermân olur
Bir dem çıkar arş üzere bir dem iner taht-es-serâ
Bir dem sanasın katredir bir dem taşar ummân olur
Bir dem cehâletde kalır hiç nesneyi bilmez olur
Bir dem dalar hikmetlere Câlînus u Lokmân olur
Bir dem dev olur yâ peri vîrâneler olur yeri
Bir dem uçar Belkîs ile sultân-ı ins ü cân olur
Bir dem varır mescitlere yüz sürer anda yerlere
Bir dem varır deyre girer İncil okur ruhbân olur
Bir dem gelir Îsâ gibi ölmüşleri diri kılar
Bir dem girer kibr evine Fir’avn ile Hâmân olur
Bir dem döner Cebrâil’e rahmet saçar her mahfile
Bir dem gelir gümrâh olur miskin Yunus hayrân olur
Yunus Emre
